www.savremenaistorija.com
V. Jakšić
March 11, 2015
![]()
![]()
Prisustvo pripadnika terenske milicije, KNOJ-a i OZN-e, na prostoru Višegrada i Rudog naročito je pojačano posle 6. januara 1946, kada su definitivno potvrđene sumnje u prisustvo generala Mihailovića na tom području.
Naime, tog dana je jedna jedinice 21. brigade KNOJ-a, po prethodnoj dojavi sa terena, “na svoju ruku”, izvršila napad na prikriveno podzemno sklonište na Panosu, iznad Višegradske Banje u kome se nalazila grupa pripadnika JVuO. Tek nakon, na brzinu izvedenog napada, u kome se glavnina skrivene grupe pripadnika JVuO uspela izvući, došlo se do saznanja da je među odbeglim pripadnicima JVuO bio general Mihailović, lično.
Potvrda je usledila nakon pretresa korištenog podzemnog skloništa i identifikacije u pucnjavi nastradalog, ličnog pratioca generala Mihailovića, Uroša Majstorovića.
Iz tog razloga, osim pojačane kontrole terena, presije prema civilima i inteziviranja prikupljanja obaveštajnih podataka, ministar unutrušnjih poslova FNRJ, Aleksandar Ranković, sa najbližim saradnicima, u prvom redu budućim ministrom unutrašnjih poslova Srbije, Slobodanom Penezićem Krcunom, donio je odluku o angažovanju specijalne grupe OZN-e na terenu, koja je trebala odigrati ključnu ulogu u otkrivanju i “hvatanju” generala Mihailovića.
Ova “posebna grupa” će se u strogoj tajnosti, od druge polovine decembra, intezivno pripremati za izlazak na teren. Poseban značaj ova grupa je dobila kada joj se priključio, na prevaru od strane OZN-a zarobljeni major Nikola Kalabić. (Kosta Nikolić i Bojan Dimitrijević, Zarobljavnje i streljanje generala Dragoljuba Mihailovića 1946. godine (Istorija 20.veka 2/2009)
Vesti sa terena govorile su da se Mihailović posle bekstva sa Panosa, nije udaljio sa terena i da se najverovatnije zakonspirisao u nekom od skloništa na obroncima planine Varde, zapadno od puta Uvac – Dobrun, povezavši se sa grupama pripadnika JVuO, koje su se skrivale na tom terenu.
Prvi izlazak na teren specijalne grupe OZN-e, usledio je o Sv. Jovanu 1946. godine, kada se ona predvođena potpukovnikom OZN-e Svetolikom Lazarevićem, preobučena u pripadnike JVuO, pojavila na slavi u kući Milana Gajića u selu Granje, 3 km iznad puta Uvac – Dobrun. U ovoj grupi od petnaestak ljudi, bio je major Kalabić, ali i Slobodan Penezić Krcun, “alfa i omega” celokupne akcije.
Cilj grupe je bio pronalaženje i uspostavljanje kontakta na terenu sa ljudima za koje se sumnjalo da mogu imati veze sa skrivanjem generala Mihailovića, mada je važniji od svega bio efekat koji će njeno pojavljivanje imati na terenu.
O njihovom prisustvu selu Granje, u kući Gajića, 23. januara 1946. izvestio je miliciju u Dobrunu sin domaćina Milana Gajića, Blagoje Gajić (i jedan vodič grupe), “Javite miliciji da je bio Kalabić (kod njega) sa još 17 četnika.” Pri tome on je “ dao lične opise nekolicine, a naročito Kalabića i njegovog ađutanta.” (prema: P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića, str.78)
Posle prvog pojavljivanja ova grupa, se još dva puta pojavila na terenu. Najpre početkom februara 1946., tražeći vezu sa Budimirom Gajićem, za koga se pretpostavljalo da je ključni čovek na terenu, koji obezbeđuje generala Mihailovića.
O prisustvu ove grupe, koja se sa majorom Kalabićem pojavila kod kuće Vitomira Rusa u selu Bjeljajke, početkom februara, obavešten je i general Mihailović, koji je, najvjerovatnije, od majora Vasiljevića, komandanta Višegradske brigade JVuO i Budimira Gajića, tražio da uspostave vezu s njom.
Ovu konstataciju potvrđuje i podatak da se Budimir Gajić, početkom februara, tražeći “Kalabićevu” grupu, kojoj se u međuvremenu izgubio trag, pojavio na Bijelim Brdima i Brezovcu.
O tome piše, izveštavajući grupu za logistiku operacije smeštenu u Višegradu, jedan od pripadnika specijalne grupe “zadužen za Kalabića” major OZN-e Dragoljub Vasović:
“10 februara dolazio je Budimir sa još 7, dakle svega ih je bilo osam. Na Bijelim Brdima bili su dva dana, tažili su da im dođe jedan od dvojice ljudi u čijoj smo kući…” (prema:P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 87)
![]()
… U poslednjoj kući (na Brezovcu prim. autora) bili su kratko vreme i za ovoga (reč podvučena) – što ide sa nama nisu pitali…” (prema P.O. Zarobljavanje generala Mihailovića, II izdanje, str.125)
Treći put ova specijalna grupa OZN-e, primjećena je 6. marta u selu Jablanica na padinama Zlatibora u pokretu ka selu Brezovac (danas na granici Republike Srbije i Bosne I Hercegovine)
“Noću 6/7 ov. meseca око 11 sati došlo је 10 četnika – naoružani аutomatima, kod Мomčila Bakića iz Jablanice…“ ,pisao je između ostalog u depeši upućenoj u Beograd Aleksandar Čizmić (Aca), šef užičke OZN-e. (prema: P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 82)
Prethodno su po pisanju Marjana, (šifra grupe za logistiku smještene u Višegradu, kojom se potpisivao Jovo Kapičić, jedan od koordinatora akcije) sve poterne jedinice sklonjene sa terena, kojim se trebala kretati ova grupa.
![]()
O tom planu već 26. februara obavješten je Beograd : „Milicija iz zapadnog dela sreza Zlatiborskog upućena u pravcu Tare s tim da se u ovoj oblasti zadrže posle akcije do novog naređenja“ (prema:P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 83)
Posle zadržavanja u selu Brezovac, ova grupa se prema poruci majora Vasovića uputila prema Bijelim Brdima, ka zaseoku Rakovici, odakle se kasnije spustila na teren sela Budimlije, tražeći kontakt preko jataka sa Gajićem i majorom Vasiljevićem.
«Mi smo rešili da se u toku ove i iduće noći prebacimo do na početak Bijelih Brda kod zeta ovih Gazdića, koji je sa ovim (misli se na kurira) išao u Granje…» (P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str 85)
Izvještavajući o poslednjem kontaktu sa Vasovićem, “grupa za podršku” iz Višegrada je obavijestila Rankovića o položaju i namjeri njegove grupe: “… u toku 8. ov.(og) meseca još uvek su se nalazili u Brezovcu”, ali će «se noćas preseliti na Bijela Brda.” (P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 85)
Za vreme boravila grupe u zaseoku Rakovići u kući Joksima Rakovića, u Budimliji u kući Radomira Markovića i u Vidovićima, na obroncima planine Varde, kod Tikomira Vidovića, na terenu je vođena intezivna potraga za Mihailovićem, a presija nad civilnim stanovništvom dostigla je tačku usijanja.
(U Rudom u podrumu kuće Pavla Mikovića mučeni su do iznemoglosti štrbački sveštenik Dobro Popović i domaćin Pavle Miković)
I pored toga OZN-a nije uspela da precizno utvrdi lokaciju na kojoj se Mihailović skrivao. To je potvrdio i sam Aleksandar Ranković. U jednom intervjuu istoričaru Venceslavu Glišiću, on je napomenuo da se i uz pomoć Kalabića do Draže teško došlo, iako je teren na kom se on krio bio približno lociran.
Ipak, zarobljavanje je okončala grupa sa terena, koju je predvodio potpukovnik Svetolik Lazarević, sa kojom se kretao major Nikola Kalabić:
«U početku se mislilo”, kaže Ranković”, “da ga krije sveštenik u selu Štrpce, dok preko Kalabića nismo otkrili pouzdanog Dražinog čoveka koji je grupu Ozne predviđenu za hvatanje, odveo do samog Draže.” (Venceslav Glišić, Razgovor sa Aleksandrom Rankovićem, «Pečat» – I.P. slobodne Srbije 7. januar 2010)
Ovaj pouzdan Dražin čovek bio je Budimir Gajić, koji je bio i najsumnjičaviji kada je u pitanju kontakt sa “Kalabićevom” grupom na terenu. Ipak, kao pravi vojnik, zaklet kralju i Otadžbini, on je, doduše nevoljno, izvršavajući izričitu zapovest generala Mihailovića u predelu sela Gornji Ravanci 11. marta ostvario kontakt sa “Kalabićevom grupom” i sutradan je odveo do skloništa generala Mihailovića u selu Repuševići.
U sumrak 12. marta 1946. major Kalabić, sa grupom prerušenih pripadnika OZN-e susreo se u selu Repuševići sa generalom Mihailovićem. Iza ponoći ova grupa, sa generalom Mihailovićem i njegovom najužom pratnjom, krenula je na tokom večeri, dogovoreni “pokret ka Srbiji…” (prema B.D. Građanski rat u miru” str.87)
![]()
Vodič ove grupe, Lazar Gajić, pripadnik JVuO, iako ranjen, uspeo je pobeći i pronaći svog rođaka Budimira Gajića, koji je, prethodnih dana, upozoravao generala Mihailovića na sumnje u vezi “Kalabićeve grupe”.
![]()
Tog jutra 13. marta 1946. iz kuće Petra Perišića zvanog Francuz, koja se nalazi nedaleko od mjesta događaja, pripadnici OZN-e odvezli su generala Mihailovića prema Beogradu.
Cela okolina bila je blokirana pripadnicima milicije i vojske, u čijem prisusutvu su meštani ukopali poginule pripadnike JVuO, nedaleko od staze gde su nastradali.
V. Jakšić, st. ist.
http://savremenaistorija.com/?p=2402
*****
If you would like to get in touch with me, Aleksandra, please feel free to contact me at ravnagora@hotmail.com
*****
V. Jakšić
March 11, 2015
Undrulja - mesto događaja
Naime, tog dana je jedna jedinice 21. brigade KNOJ-a, po prethodnoj dojavi sa terena, “na svoju ruku”, izvršila napad na prikriveno podzemno sklonište na Panosu, iznad Višegradske Banje u kome se nalazila grupa pripadnika JVuO. Tek nakon, na brzinu izvedenog napada, u kome se glavnina skrivene grupe pripadnika JVuO uspela izvući, došlo se do saznanja da je među odbeglim pripadnicima JVuO bio general Mihailović, lično.
Potvrda je usledila nakon pretresa korištenog podzemnog skloništa i identifikacije u pucnjavi nastradalog, ličnog pratioca generala Mihailovića, Uroša Majstorovića.
Iz tog razloga, osim pojačane kontrole terena, presije prema civilima i inteziviranja prikupljanja obaveštajnih podataka, ministar unutrušnjih poslova FNRJ, Aleksandar Ranković, sa najbližim saradnicima, u prvom redu budućim ministrom unutrašnjih poslova Srbije, Slobodanom Penezićem Krcunom, donio je odluku o angažovanju specijalne grupe OZN-e na terenu, koja je trebala odigrati ključnu ulogu u otkrivanju i “hvatanju” generala Mihailovića.
Ova “posebna grupa” će se u strogoj tajnosti, od druge polovine decembra, intezivno pripremati za izlazak na teren. Poseban značaj ova grupa je dobila kada joj se priključio, na prevaru od strane OZN-a zarobljeni major Nikola Kalabić. (Kosta Nikolić i Bojan Dimitrijević, Zarobljavnje i streljanje generala Dragoljuba Mihailovića 1946. godine (Istorija 20.veka 2/2009)
Vesti sa terena govorile su da se Mihailović posle bekstva sa Panosa, nije udaljio sa terena i da se najverovatnije zakonspirisao u nekom od skloništa na obroncima planine Varde, zapadno od puta Uvac – Dobrun, povezavši se sa grupama pripadnika JVuO, koje su se skrivale na tom terenu.
Prvi izlazak na teren specijalne grupe OZN-e, usledio je o Sv. Jovanu 1946. godine, kada se ona predvođena potpukovnikom OZN-e Svetolikom Lazarevićem, preobučena u pripadnike JVuO, pojavila na slavi u kući Milana Gajića u selu Granje, 3 km iznad puta Uvac – Dobrun. U ovoj grupi od petnaestak ljudi, bio je major Kalabić, ali i Slobodan Penezić Krcun, “alfa i omega” celokupne akcije.
Cilj grupe je bio pronalaženje i uspostavljanje kontakta na terenu sa ljudima za koje se sumnjalo da mogu imati veze sa skrivanjem generala Mihailovića, mada je važniji od svega bio efekat koji će njeno pojavljivanje imati na terenu.
O njihovom prisustvu selu Granje, u kući Gajića, 23. januara 1946. izvestio je miliciju u Dobrunu sin domaćina Milana Gajića, Blagoje Gajić (i jedan vodič grupe), “Javite miliciji da je bio Kalabić (kod njega) sa još 17 četnika.” Pri tome on je “ dao lične opise nekolicine, a naročito Kalabića i njegovog ađutanta.” (prema: P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića, str.78)
Posle prvog pojavljivanja ova grupa, se još dva puta pojavila na terenu. Najpre početkom februara 1946., tražeći vezu sa Budimirom Gajićem, za koga se pretpostavljalo da je ključni čovek na terenu, koji obezbeđuje generala Mihailovića.
O prisustvu ove grupe, koja se sa majorom Kalabićem pojavila kod kuće Vitomira Rusa u selu Bjeljajke, početkom februara, obavešten je i general Mihailović, koji je, najvjerovatnije, od majora Vasiljevića, komandanta Višegradske brigade JVuO i Budimira Gajića, tražio da uspostave vezu s njom.
Ovu konstataciju potvrđuje i podatak da se Budimir Gajić, početkom februara, tražeći “Kalabićevu” grupu, kojoj se u međuvremenu izgubio trag, pojavio na Bijelim Brdima i Brezovcu.
O tome piše, izveštavajući grupu za logistiku operacije smeštenu u Višegradu, jedan od pripadnika specijalne grupe “zadužen za Kalabića” major OZN-e Dragoljub Vasović:
“10 februara dolazio je Budimir sa još 7, dakle svega ih je bilo osam. Na Bijelim Brdima bili su dva dana, tažili su da im dođe jedan od dvojice ljudi u čijoj smo kući…” (prema:P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 87)
Dvoriste i kuca Joksima Rakovica na Bijelim Brdima
Treći put ova specijalna grupa OZN-e, primjećena je 6. marta u selu Jablanica na padinama Zlatibora u pokretu ka selu Brezovac (danas na granici Republike Srbije i Bosne I Hercegovine)
“Noću 6/7 ov. meseca око 11 sati došlo је 10 četnika – naoružani аutomatima, kod Мomčila Bakića iz Jablanice…“ ,pisao je između ostalog u depeši upućenoj u Beograd Aleksandar Čizmić (Aca), šef užičke OZN-e. (prema: P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 82)
Prethodno su po pisanju Marjana, (šifra grupe za logistiku smještene u Višegradu, kojom se potpisivao Jovo Kapičić, jedan od koordinatora akcije) sve poterne jedinice sklonjene sa terena, kojim se trebala kretati ova grupa.
“Meteorološka grupa” stigla u Višegrad 25. Februar 1946.
O tom planu već 26. februara obavješten je Beograd : „Milicija iz zapadnog dela sreza Zlatiborskog upućena u pravcu Tare s tim da se u ovoj oblasti zadrže posle akcije do novog naređenja“ (prema:P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 83)
Posle zadržavanja u selu Brezovac, ova grupa se prema poruci majora Vasovića uputila prema Bijelim Brdima, ka zaseoku Rakovici, odakle se kasnije spustila na teren sela Budimlije, tražeći kontakt preko jataka sa Gajićem i majorom Vasiljevićem.
«Mi smo rešili da se u toku ove i iduće noći prebacimo do na početak Bijelih Brda kod zeta ovih Gazdića, koji je sa ovim (misli se na kurira) išao u Granje…» (P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str 85)
Izvještavajući o poslednjem kontaktu sa Vasovićem, “grupa za podršku” iz Višegrada je obavijestila Rankovića o položaju i namjeri njegove grupe: “… u toku 8. ov.(og) meseca još uvek su se nalazili u Brezovcu”, ali će «se noćas preseliti na Bijela Brda.” (P.O., Zarobljavanje generala Mihailovića str. 85)
Za vreme boravila grupe u zaseoku Rakovići u kući Joksima Rakovića, u Budimliji u kući Radomira Markovića i u Vidovićima, na obroncima planine Varde, kod Tikomira Vidovića, na terenu je vođena intezivna potraga za Mihailovićem, a presija nad civilnim stanovništvom dostigla je tačku usijanja.
(U Rudom u podrumu kuće Pavla Mikovića mučeni su do iznemoglosti štrbački sveštenik Dobro Popović i domaćin Pavle Miković)
I pored toga OZN-a nije uspela da precizno utvrdi lokaciju na kojoj se Mihailović skrivao. To je potvrdio i sam Aleksandar Ranković. U jednom intervjuu istoričaru Venceslavu Glišiću, on je napomenuo da se i uz pomoć Kalabića do Draže teško došlo, iako je teren na kom se on krio bio približno lociran.
Ipak, zarobljavanje je okončala grupa sa terena, koju je predvodio potpukovnik Svetolik Lazarević, sa kojom se kretao major Nikola Kalabić:
«U početku se mislilo”, kaže Ranković”, “da ga krije sveštenik u selu Štrpce, dok preko Kalabića nismo otkrili pouzdanog Dražinog čoveka koji je grupu Ozne predviđenu za hvatanje, odveo do samog Draže.” (Venceslav Glišić, Razgovor sa Aleksandrom Rankovićem, «Pečat» – I.P. slobodne Srbije 7. januar 2010)
Ovaj pouzdan Dražin čovek bio je Budimir Gajić, koji je bio i najsumnjičaviji kada je u pitanju kontakt sa “Kalabićevom” grupom na terenu. Ipak, kao pravi vojnik, zaklet kralju i Otadžbini, on je, doduše nevoljno, izvršavajući izričitu zapovest generala Mihailovića u predelu sela Gornji Ravanci 11. marta ostvario kontakt sa “Kalabićevom grupom” i sutradan je odveo do skloništa generala Mihailovića u selu Repuševići.
U sumrak 12. marta 1946. major Kalabić, sa grupom prerušenih pripadnika OZN-e susreo se u selu Repuševići sa generalom Mihailovićem. Iza ponoći ova grupa, sa generalom Mihailovićem i njegovom najužom pratnjom, krenula je na tokom večeri, dogovoreni “pokret ka Srbiji…” (prema B.D. Građanski rat u miru” str.87)
Tako će susret, majora Kalabića i generala Mihailovića, u ranim jutarnjim satima 13. marta 1946. dobiti svoj epilog u rejonu Dobrunske Rijeke u mestu Undrulja, gde su pripadnici grupe za “hvatanje” Mihailovića, uspeli, iz kolone koja se kretala ka putu Uvac – Dobrun, kidnapovati generala Mihailovića, a njegovu malobrojnu pratnju: majora Vasiljevića, lične pratioce Blagoja Kovača i Nikolu Majstorovića likvidirati.Vodič ove grupe, Lazar Gajić, pripadnik JVuO, iako ranjen, uspeo je pobeći i pronaći svog rođaka Budimira Gajića, koji je, prethodnih dana, upozoravao generala Mihailovića na sumnje u vezi “Kalabićeve grupe”.
Kuća Petra Perišića
Tog jutra 13. marta 1946. iz kuće Petra Perišića zvanog Francuz, koja se nalazi nedaleko od mjesta događaja, pripadnici OZN-e odvezli su generala Mihailovića prema Beogradu.
Cela okolina bila je blokirana pripadnicima milicije i vojske, u čijem prisusutvu su meštani ukopali poginule pripadnike JVuO, nedaleko od staze gde su nastradali.
V. Jakšić, st. ist.
http://savremenaistorija.com/?p=2402
*****
If you would like to get in touch with me, Aleksandra, please feel free to contact me at ravnagora@hotmail.com
*****